Welkom op deze site!

Ook in het tijdperk van de computer is het boek als een van de belangrijkste cultuurdragers niet weg te denken uit ons dagelijks leven. Het boek in zijn huidige vorm is het resultaat van een ontwikkeling die voor een groot deel in de middeleeuwen heeft plaats gehad. Toen werden boeken met de hand geschreven. Handschriften zijn unieke documenten: zij kunnen ons op hun eigen wijze veel vertellen over de middeleeuwse cultuur, als we maar weten hoe we ernaar moeten kijken. 

Deze site heb ik gemaakt voor mijn colleges over dit onderwerp bij HOVO Amsterdam en wordt voor elk college weer geactualiseerd.

Algemeen

Bifolium: Nieuws over handschriften en oude drukken: 

Literatuurgeschiedenis.nl: middeleeuwen

boek en oudheid: online encyclopedie voor boekgeschiedenis

Medieval Manuscripts in Dutch Collections 

Documentaires:
De erfenis van de middeleeuwen 1 
De erfenis van de middeleeuwen 2
Aan te bevelen!

Digitale handschriftenbibliotheken

München, Bayerische Staatsbibliothek, Cimelien 3d!
Heidelberg, Universitätsbibliothek, handschriften online
Utrecht, Universiteitbibliotheek, Bijzondere Collecties (wordt steeds meer uitgebreid)
E-codices: virtuele handschriftenbibliotheek Zwitserland 
Handschriftenbibliotheken wereldwijd

Met een knipoog:

(Web)-Tentoonstellingen van middeleeuwse handschriften

Boeckbinden! De Bray anno nu.
In de 17e eeuw schreef Dirck de Bray zijn 'Kort onderweijs van het boeckenbinden'. Van 11 december tot 4 januari organiseert het Noord-Hollands Archief in Haarlem samen met de Stichting Handboekbinden een tentoonstelling rond dit boekje. Voor het boekje zie de link op "les 2" op deze website.

Liefde en devotie. Het Gruuthuse-handschrift, Brugge, Gruuthusemuseum, 22 maart tot 23 juni 2013.

Webexpositie Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: Hoogtepunten uit Middeleeuwse handschriften

Tentoonstelling Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Duitsland): Middeleeuwse boeken uit Lamspringe 

Tentoonstelling Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Duitsland): Das Mittelalter erzählt, met bijzonder accent op boekdecoratie uit Frankrijk en de Nederlanden.

Tentoonstelling Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Duitsland): Kloster Weissenburg: prekarolingisch en karolingisch.

Tentoonstelling Utrecht, Catharijneconvent (2009): Beeldschone boeken. De Middeleeuwen in goud en inkt

Les 1: boeken en bibliotheken

Handgeschreven wereld. Uitzending school-tv over het middeleeuwse boek

Exultet- rollen 

Facsimile van het Britse exemplaar (British Library Add MS 30337)

Bibliotheek klooster St. Gallen, Zwitserland 

Bibliotheek St. Gallen: 

Kruisherenklooster St. Agatha, Noord Brabant

Klooster Ter Apel, Groningen

Restoring the Archimides Palimpsest:

Archimedes palimpsest

Librije St. Walburg, Zutphen

Bodleian Library, Oxford

Les 2: De opbouw van een middeleeuws boek

Productie van perkament

Demonstratie papier maken 

Boekproductie in de middeleeuwen

Purper winnen

Codex Argenteus (Zilvercodex) online

Papier scheppen in de de 'middelste molen' in Loenen

Papierfabriek De Middelste Molen in Loenen

Making manuscripts 

Production of medieval manuscripts

Inktvraat

Zwitserse website met middeleeuwsebronnenteksten over handschriftenproductie, vertaald in het Duits. 

Website van papierhistorici 

Website over oude leeshulpen 

Geschiedenis brillen 

The structure of a medieval book 

Restauratie van het Archimedes Palimpsest 

Restauratie van het middeleeuwse 'Visboek' in de KB Den Haag

Kneep en binding De beschrijving van middeleeuwse boekbanden.

Nederlandse handleiding voor het boekbinden uit 1658, geschreven door Dirck de Bray. Als Facsimile uitgekomen in 2012. Ook online te bekijken: ga op de website naar 'Onderwijs van 't boek-binden', en klik daar op de link "hier" om het boekje als Powerpoint presentatie te bekijken. Zie ook de tentoonstelling rond dit boekje op "(Web)tentoonstellingen" op deze site.

Les 3: schrijvers en schrift

Geschiedenis Romeins schrift 

Karolingische handschriften (Frans): 

Gotische Schriftsoorten (Duits) 

Middeleeuwse afbeeldingen van schrijvers (Engels)

Medieval manuscript reproduction:

                                          

Inleiding paleografie 

Zwitserse website over gotische en humanistische schriftsoorten, met voorbeelden

Het Gruuthuse-handschrift online

Les 4: middeleeuwse muzieknotaties

MusikalischeQuellen des Mittelalters in der Österreichischen Nationalbibliothek, met uitleg over notaties ("Notation")

Wikipedia: neumen 

Griekse muziek uit de 1e eeuw na Chr: Seikilos epithaph (met muziektranscriptie)

Het Seikilos-lied:

Video: Gregoriaans koor Karolus Magnus: dirigeerbewegingen cantor 

St. Gallen, Stiftsbibliothek, ms. 359 

Video: Venite et videte, gregoriaans 

Perotinus: Alleluia nativitas 

Perotinus: Videruntomnes 

Winchester Troper 11^e eeuw 

Baude Cordier: Belle,bonne, sage (lied): 

Baude Cordier: Belle,bonne, sage (hartje) 

Grijp, Louis Peter (red.), Eenmuziekgeschiedenis der Nederlanden. (Google books)

Muziek in het Gruuthuse-handschrift

De Loos, Ike: “De liederen van het Gruuthuse-handschrift: Notatie, uitvoeringspraktijk en editieproblemen”, in: Louis Peter Grijp en Frank Willaert (red.), De fiere nachtegaal. HetNederlandse lied in de middeleeuwen. Amsterdam 2008, p. 105-127.

De oude bibliotheek van de regularissen in Soeterbeeck

Nijmegen, UB, Hs. 461, uit klooster Soeterbeeck: fol. 3v/4r van het handgeschreven gedeelte)

Nijmegen, UB, Hs. 461, fol. 22v/23r

Amsterdam, UBVU, Hs. XV.05007, fol. 1r: Antiphonarium (winterdeel) van Wilhelmieten in Den Bosch